วารสารปี-40-ฉบับที่-4-resize

ทศพร วงศ์รัตน์ 175 วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๐ ฉบับที่ ๔ ต.ค.-ธ.ค. ๒๕๕๘ รูปที่ ๙ มีความเป็นไปได้อีกเช่นกัน ที่ภาพรถเหล็กเทียมม้าในภาพนี้เป็นเครื่องบรรณาการจาก มาร์ควิส เหสติงส์ น� ำมาโดย ทูตนายแพทย์จอห์น ครอว์เฟิร์ด “ฝ่ายฝรั่งสังฆราชขึ้นรถเหล็ก ลูกศิษย์เด็กขับม้าเป็นสารถี” “แกคิดพลางทางพาบรรดาเด็ก ขึ้นเกวียนเหล็กลูกไฟใส่ซ้ายขวา เที่ยวบอกเล่าเหล่าฝรั่งว่าลังกา จะขาดชาติศาสนาเป็นป่าไป ใครถือพระจะสมทบช่วยรบสู้ มาตามกูดูแลจะแก้ไข ฝรั่งฟังสังฆราชก็หวาดใจ ต่างฉวยได้ดาบหอกออกวิ่งดาม” (จาก “พระอภัยมณีค� ำกลอน” ตอนที่ ๔๔, ๖๑ หน้า ๘๖๗, ๑๒๒๘) จากหลักฐานข้างต้น เมื่อได้ฉาก ได้โอกาส และคงจะต้องสนใจ เพราะเคยเห็นมีการน� ำรถม้าติดกระจก ออกมาใช้ ต่อมาสุนทรภู่จึงได้น� ำมาแต่งนิทานไว้หลายครั้ง เช่น ในตอนที่ ๔๔, ๕๓, ๖๐, ๖๑, ๖๒ หน้า ๘๖๗, ๑๐๘๔, ๑๒๑๑, ๑๒๒๘, ๑๒๔๙ ว่า “ฝ่ายฝรั่งสังฆราชขึ้นรถเหล็ก ลูกศิษย์เด็กขับม้าเป็นสารถี” “รถที่นั่งหลังคาฝากระจก เกริ่นกระหนกกระหนาบเตร็จเพชรประดับ” “รถที่นั่งหลังคามีฝากระจก เทียมม้าหกคู่เคียงเรียงสลับ รถสามนางต่างเตรียมเทียมประทับ คอยค� ำนับรับเสด็จส� ำเร็จการฯ” “แกคิดพลางทางพาบรรดาเด็ก ขึ้นเกวียนเหล็กลูกไฟใส่ซ้ายขวา” “พระอภัยไปกับทัพฝรั่ง รถบัลลังก์หลังคาฝาพระฉาย” “ท้าวทศวงศ์ทรงนั่งบรรลังก์รถ ชมบรรพตพูดโอ้สโมสร” ค� ำกลอนเกี่ยวกับทูตครอว์เฟิร์ด ซึ่งผู้เขียนตัดทอนมาเป็นเพียงส่วนน้อยดังกล่าว แสดงให้เห็นว่า สุนทรภู่ขณะท� ำหน้าที่เป็นกวีที่ทรงปรึกษาของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย จะต้องได้ใกล้ชิด จนล่วงรู้ความเจรจากันโดยตลอด จึงมีปรากฏเอามาแต่งเป็นเนื้อหาอยู่หลายครั้งในนิทานพระอภัยมณี น่าสังเกตว่า แม้งานของครอว์เฟิร์ดที่ได้รับมอบหมายมาจะไม่ส� ำเร็จ เพราะเกิดปากเสียงกัน แต่ก็พอ จะเกิดประโยชน์อยู่บ้าง กล่าวคือ ตั้งแต่นั้นมาก็มีพ่อค้าอังกฤษไปมาค้าขายกับไทยมากกว่าแต่ก่อน ที่ส� ำคัญ เริ่มจากที่ชื่อกัปตันสมิท (Captain Smith) และนายสตอร์ม ผู้ควบคุมสินค้าเรืออังกฤษ ชื่อ “Brig Phoenix of Calcutta” ซึ่งได้เข้ามาเมืองไทยในปีมะเมีย พ.ศ. ๒๓๖๕ รวมใช้เวลา ๖ เดือน ได้ขออนุญาตจ� ำหน่ายสินค้า และขอซื้อ ไม้ ผ้า พริก ออกไปขายต่อ โดยยังได้น� ำม้าขาวตัวหนึ่งมาถวายพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้า นภาลัย ต่อมาฝ่ายไทยขอคืนม้า เพราะรู้ว่าเป็นม้าที่กินพื้นที่ระวางสินค้า และไม่ต้องการแล้ว ฝ่ายฝรั่ง จึงฆ่าทิ้งแม่น�้ ำเจ้าพระยาทันที ท� ำให้ฝ่ายไทยไม่พอใจ