วารสารปี-40-ฉบับที่-4-resize

ทศพร วงศ์รัตน์ 165 วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๐ ฉบับที่ ๔ ต.ค.-ธ.ค. ๒๕๕๘ เรื่องดังกล่าว สุนทรภู่ได้เอาไปแต่งไว้ในนิทานพระอภัยมณี เป็นค� ำกลอนตลอดนิทานหลายบท เช่น ในตอนที่ ๖, ๕๓ หน้า ๗๒, ๑๐๘๒ ว่า “ไปรบรับทัพแขกให้แตกไป อย่าให้ไพรีรุกบุกเข้ามา ที่ปากน�้ ำส� ำคัญอยู่แห่งหนึ่ง เอาโซ่ขึงค่ายคูดูรักษา ให้ลากปืนป้อมฝรั่งขึ้นลังกา คอยยิงข้าศึกให้บรรลัยลาญ” “เจ้าหัสกันนั้นตั้งอยู่เมืองใหม่ ก่อป้อมใหญ่แปดป้อมล้อมเขื่อนขันฑ์ ก� ำแพงหินศิลาปีกกากัน ชื่อกลจั่นจับพยัคฆ์ดักกุญชร ที่เนินทรายชายฝั่งให้ตั้งค่าย หอรบรายเรียงรับสลับสลอน ก� ำปั่นรบครบพันกันนคร ตั้งฝึกสอนสงครามตามท� ำนอง” ในปีเถาะ พ.ศ. ๒๓๖๒ ญวนที่เมืองไซ่ง่อนได้เกณฑ์ทั้งญวนและเขมรขุดคลองที่เรียก วินเต จาก ทะเลสาบมาออกเมืองไผทมาศ หรือฮาเตียนในภาษาญวน ที่ญวนเคยขอรับพระราชทานไปเป็นเมืองขึ้น ตั้งแต่เดือน ๕ ปีมะเมีย พ.ศ. ๒๓๕๓ ซึ่งกลับจะมาเป็นผลร้าย เพราะต่อมาท� ำให้ญวนสามารถยกทัพ มาตีหัวเมืองทางทะเลของไทยง่ายกว่าแต่ก่อน จึงโปรดให้พระเจ้าลูกยาเธอ กรมหมื่นเจษฎาบดินทร์ เป็นแม่กอง เสด็จไปสร้างเมืองสมุทรปราการ บริเวณแผ่นดินงอกริมทะเลของปากน�้ ำเจ้าพระยาให้เป็นป้อมปราการ ป้องกันข้าศึก โดยที่ทางตะวันออกสร้างป้อม ๔ ป้อม คือ ป้อมประโคนไชย ป้อมนารายณ์ปราบศึก ป้อมปราการ และป้อมกายสิทธิ ที่เกาะเป็นทรายกลางน�้ ำหน้าเมือง สร้างป้อม ๒ ชั้น คือ ป้อมผีเสื้อสมุทร ข้างฝั่งตะวันตก สร้างป้อมนาคราช ขณะเดียวกัน ก็โปรดให้ พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นศักดิพลเสพ สร้างป้อมเพิ่มเติม ขึ้นที่เมืองนครเขื่อนขันธ์ ชื่อป้อมเพชรหึง และขุดคลองลัดหลังเมือง มาทะลุคลองตาลาว จากนั้น ก็เริ่มมีฝรั่งชาติตะวันตก เป็นโปรตุเกส (โปรตุคอล) เข้ามาเกี่ยวข้อง เริ่มตั้งแต่ในเดือน ๔ ปีขาล พ.ศ. ๒๓๖๑ แล้วออกไปในเดือน ๑๑ ปีเถาะ พ.ศ. ๒๓๖๒ ต่อมาในเดือน ๔ ปีมะโรง พ.ศ. ๒๓๖๓ โปรตุเกสเจ้าเมืองมาเก๊ารู้ว่า เมืองไทยมีไม้ใช้ต่อเรือได้ดี ด้วยค่าใช้จ่ายน้อยกว่า จึงขอเข้ามาต่อเรือก� ำปั่นค้าขาย เมื่อเสร็จได้ถวายระวางบรรทุกสินค้าของหลวง ออกไปขาย จึงโปรดให้ยกค่าธรรมเนียมต่อเรือ และภาษีปากเรือให้ด้วย อีกครั้งหนึ่ง ในเดือน ๕ ปีมะโรง พ.ศ. ๒๓๖๓ พระเจ้าแผ่นดินโปรตุเกสมอบให้เจ้าเมืองมาเก๊า มาขอท� ำสัญญาทางพระราชไมตรี และถวายเครื่องบรรณาการโดยมอบให้ นายกาโลส มานูเอล เดอ สิลวารา (Carlos Manoel de Silveira หรือ Carlos de Silva) ขอมาเป็นกงสุลด้วย ประกอบกับไทยก� ำลังต้องการ อาวุธจากต่างประเทศ และโปรตุเกสรับเป็นธุระจัดให้ อีกทั้งคนผู้นี้ได้อยู่กรุงเทพฯ มานาน ถูกใจคนไทย