วารสารปี-40-ฉบับที่-4-resize

ฝรั่งเหตุจูงใจสุนทรภู่แต่งนิทานพระอภัยมณีค� ำกลอน 156 The Journal of the Royal Society of Thailand Volume 40 Number 4 Oct-Dec 2015 สุนทรภู่เริ่มนิทานเป็นค� ำกลอนด้วยการจินตนาการตัวละครบางตัวเป็นกึ่งมนุษย์ แต่เล่นเรื่องจริง มีเรื่องตั้งแต่ชีวิตในวัยหนุ่ม มีคนรัก มีความทุกข์ ต้องพลัดพรากล่วงมาจนถึงเหตุการณ์และเวลาจริงขณะแต่ง ตั้งแต่ในตอนที่ ๑๑-๑๒ ที่เป็นการบวชครั้งแรกในราวเดือน ๑๑ ปีวอก พ.ศ. ๒๓๖๗ ต่อจากนั้น หลายครั้ง จะเป็นการย้อนเอาบางเรื่องมาแต่งซ�้ ำ แต่ด้วยฉากและตัวละครที่ต่างไป มีเรื่องขณะตัวเองอยู่ในรั้วในวัง การบ้านการเมืองถึงระดับพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว หรือกับผู้มีอุปการคุณต่อตนรวมกว่า ๒๐ พระองค์ ตามนิทานเมืองรัตนาคือวังหลวง เมืองการะเวกคือวังหน้า เมืองรมจักรคือวังหลัง ส่วนเมืองผลึกและเมืองลังกา คือตัวเมืองเพชรบุรีทางด้านตะวันออกและตะวันตกของแม่น�้ ำเพชรบุรี (ทศพร วงศ์รัตน์, ๒๕๕๒) ยังมีสถานที่ เป็นสนามรบกับฝรั่งในภาพเจ้าอนุวงศ์ เช่น เขาอังกาศ ด่านดงตาล เขาเจ้าประจัญ ด่านสะพานยนต์ หลายฉาก ของเมืองผลึกยังหมายถึงเมืองไทย หรือวังหลวง ส� ำหรับเกาะแก้วพิสดารคือเชิงเขาหลวงที่เพชรบุรี อย่างไรก็ตาม สุนทรภู่ก็ไม่ทิ้งเรื่องของไสยศาสตร์ มีเมืองผี เมืองล่มจมสมุทร เมืองในจินตนาการมาฝากผู้อ่าน ฉากของการเดินทางระหว่างเมือง วันเวลาที่ใช้คู่กับเนื้อหา และเหตุการณ์ก็มีอยู่โดยตลอดนิทาน มีค� ำกลอนในนิทาน ตอนที่ ๕๓ หน้า ๑๐๘๓ ที่สุนทรภู่กล่าวถึงบางเมืองเหล่านี้ไว้พร้อมกัน คือ “ว่าธิดาการะเวกหนีเสกไป ทั้งโอรสยศไกรไปด้วยกัน ทั้งได้ข่าวเจ้าผลึกรมจักร สองทรงศักดิ์ยกพหลพลขันธ์ ไปจังหวัดรัตนาพารานั้น อยู่ดูแลแต่สุวรรณมาลี จึงบอกความสามเมืองตามเรื่องหลัง ขึ้นไปลังกาประณตบทศรี” นอกจากดังกล่าว ยังมีเรื่องของคนสร้างปัญหาในประวัติศาสตร์ไทย และสังคมไทยสมัยนั้น ชีวิตครอบครัว ขนบธรรมเนียมประเพณี ศาสนา การแต่งตัว ยาอายุวัฒนะ ชู้สาว เสน่ห์ยาแฝด ความหึงหวง การละเล่น การแข่งขัน การดนตรี อาหารการกิน เหล้ายา ยังมีการแทรกเป็นเรื่องหรือชื่อตัวละคร ในวรรณคดีครั้งอดีต และของผู้อื่นที่ตัวเองได้อ่านมา โดยเฉพาะเมืองและเรื่องจากสมุดภาพไตรภูมิ การเกิด การตายของคนที่รู้จัก สุภาษิต ส� ำนวนค� ำเปรียบเทียบ ลีลาของค� ำกระแซะ ค่อนแคะ ขุดคุ้ย กระแนะกระแหน ก็มีอยู่มากมายในเกือบทุกบททุกตอน ที่เป็นจุดเด่นอีกจุดหนึ่ง จนเป็นเอกลักษณ์ หรือความสามารถของ สุนทรภู่ ที่ผูกใจผู้อ่าน นอกจากนี้ ก็เป็นการกล่าวถึงธรรมชาติท้องน�้ ำ ท้องฟ้า ปรากฏการณ์ธรรมชาติ และ เหตุการณ์วิบัติจริง ของเวลาจริง อย่างไรก็ตาม ในด้านของการมองโลกสวย สุนทรภู่ก็มีบทชมต่าง ๆ ครั้งแล้วครั้งเล่า ไว้ประดับเป็นฉากแห่งความสุนทรีย์ส� ำหรับนิทานเหมือนกัน ทั้งหมดจึงเท่ากับสุนทรภู่ ได้แต่งเรื่องของตน และสิ่งที่เกิดขึ้นในสมัยนั้น ออกมาเป็นค� ำกลอนเชิงนิทานอิงเหตุการณ์กับฝรั่ง