วารสารปี-40-ฉบับที่-4-resize

การช่วยเหลือผู้แสวงหาที่ลี้ภัยซึ่งประสบภัยในทะเล 2 The Journal of the Royal Society of Thailand Volume 40 Number 4 Oct-Dec 2015 ตัวอย่างที่สร้างปัญหาอย่างร้ายแรงยิ่งในปัจจุบันคือเหตุการณ์ในทะเลเมดิเตอร์เรเนียน เนื่องจาก เป็นทะเลที่มีการสัญจรอย่างคับคั่ง ได้ถูกใช้เป็นเส้นทางส� ำหรับการแสวงหาที่ลี้ภัยไปสู่ทวีปยุโรป โดย พ.ศ. ๒๕๕๗ ข้อมูลของส� ำนักงานข้าหลวงใหญ่แห่งสหประชาชาติ ส� ำหรับผู้ลี้ภัยระบุว่ามีจ� ำนวนมากกว่า ๒๐๐,๐๐๐ คน และมีผู้เสียชีวิตนับพันคน 2 จนเลขาธิการสหประชาชาติประกาศว่าเป็นทะเลแห่งความทุกข์ทรมาน 3 ผู้อพยพส่วนใหญ่มาจากประเทศในตะวันออกกลางและทวีปแอฟริกาจากผลของสงครามในอิรัก และซีเรีย ส่วนผู้อพยพจากแอฟริกาใช้เยเมนเป็นเส้นทางหลักเพื่อออกสู่ทะเลเมดิเตอร์เรเนียน จากการเสียชีวิต ของผู้แสวงหาที่ลี้ภัยจ� ำนวนมากกว่า ๗๐๐ คน ซึ่งโดยสารมาบนเรือประมงจากลิเบียเพื่อมุ่งไปยังประเทศอิตาลี เมื่อวันที่ ๑๙ เมษายน พ.ศ. ๒๕๕๘ ท� ำให้ประชาคมระหว่างประเทศเรียกร้องให้มีการพิจารณาปัญหาดังกล่าว อย่างจริงจัง กรณีตัวอย่างในภูมิภาคที่กระทบต่อประเทศไทยตั้งแต่ในอดีต ได้แก่ กรณีแรกการอพยพของผู้แสวงหา ที่ลี้ภัยจากอินโดจีน โดยการหลั่งไหลของผู้แสวงหาที่ลี้ภัยจ� ำนวนมากเริ่มขึ้นสมัยสงครามอินโดจีนท� ำให้จ� ำนวน ผู้แสวงหาที่ลี้ภัยทั้งทางบกและทางทะเลจากเวียดนาม กัมพูชา และลาวเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง มีรายงานว่า ระหว่าง พ.ศ. ๒๕๑๘-๒๕๒๒ มีผู้แสวงหาผู้ลี้ภัยทางทะเลชาวอินโดจีนซึ่งเป็นที่รู้จักจากค� ำว่า “คนเรือ” (boat people) เสียชีวิตจากการเดินทางประมาณ ๑๐๐,๐๐๐-๒๐๐,๐๐๐ คน 4 กรณีตัวอย่างในปัจจุบัน คือ การแสวงหาที่ลี้ภัยของชาวโรฮีนจา (Rohingya) ซึ่งเป็นชนกลุ่มน้อย ชาวมุสลิมที่อาศัยในรัฐยะไข่ (Rakhine) หรือชื่อเดิมคือรัฐ อาระกัน (Arakan) ซึ่งตั้งอยู่บริเวณทิศตะวันตก ของสาธารณรัฐแห่งสหภาพเมียนมา ชาวโรฮีนจามีความแตกต่างจากชาวเมียนมาโดยทั่วไป ทั้งด้านศาสนา ภาษา และลักษณะทางกายภาพ 5 อันเป็นต้นเหตุให้เกิดความขัดแย้งกันมาช้านานนับแต่สิ้นสงครามโลก ครั้งที่สอง อีกทั้งกฎหมายสัญชาติของเมียนมาไม่นับชาวโรฮีนจาเป็นชาติพันธุ์หนึ่งซึ่งมีฐานะเป็นพลเมือง ของประเทศ 6 และรัฐบาลก็มิได้รวมชาวโรฮีนจาไว้ในประชากรที่ส� ำรวจเมื่อ พ.ศ. ๒๕๕๗ 7 การเดินทางออก 2 United Nations High Commissioner for Refugees. United Nations, So Close Yet So Far from Safety”, p. ๓ 3 United Nations, UN/ Ban on Migrant Deaths, “UNIFEED one world, one feed”, accessed 26 April 2015, http:// www.unmultimedia.org/tv/unifeed/2015/04/un-ban-on-migrant-deaths/. 4 บรุซ แกรนด์, คนเรือ, (กรุงเทพมหานคร : สำ �นักพิมพ์อาทิตย์ จำ �กัด, ๒๕๔๐), น. ๑๑๐ 5 กระทรวงการต่างประเทศ, “โรฮิงยา”, http://saranrom.mfa.go.th/special-reports/rohingya/. 6 ศิววงศ์ สุขทวี, “โรฮิงยา ชีวิตภายใต้อำ �นาจ จากชายแดนพม่าถึงไทย”, ประชาไท, ๒๙ สิงหาคม ๒๕๕๖, http://prachathai.com/journal/2013/08/48462 7 UNHCR, “Background Paper”, (Regional Roundtable on Irregular Migration by Sea in the Asia-Pacific Region, Jakarta, Indonesia, March, 18-20, 2013)