วารสารปี-40-ฉบับที่-4-resize

วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๐ ฉบับที่ ๔ ต.ค.-ธ.ค. ๒๕๕๘ การปนเปื้อนของสารตกค้างทางเภสัชกรรม คนและสัตว์ในแหล่งน�้ ำประเทศไทย * จงรักษ์ ผลประเสริฐ ราชบัณฑิต ส� ำนักวิทยาศาสตร์ ราชบัณฑิตยสภา คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ วาลิกา เศวตโยธิน ศูนย์วิจัยและฝึกอบรมด้านสิ่งแวดล้อม กรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อม ธัชชัย ปุษยะนาวิน คณะสิ่งแวดล้อม ทรัพยากร และการพัฒนา สถาบันเทคโนโลยีแห่งเอเชีย * บรรยายในการประชุมส� ำนักวิทยาศาสตร์ ราชบัณฑิตยสภา เมื่อวันที่ ๗ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๘ บทคัดย่อ การเพิ่มขึ้นของประชากรและการพัฒนาด้านอุตสาหกรรม เกษตรกรรม ท� ำให้มีการใช้ ผลิตภัณฑ์เภสัชกรรมส� ำหรับคนและสัตว์มากขึ้นตามล� ำดับ มลพิษแหล่งน�้ ำจากผลิตภัณฑ์เภสัชกรรม เหล่านี้มาจากบ้านเรือน สถานพยาบาล และโรงงานอุตสาหกรรมที่เกี่ยวข้อง จากข้อมูลสถิติพบว่า คนไทยบริโภคยาแก้ปวดและยาฆ่าเชื้อโรคมากกว่าคนในประเทศยุโรปที่พัฒนาแล้ว การส� ำรวจแหล่งน�้ ำ ส� ำคัญของประเทศไทยพบการปนเปื้อนสารตกค้างเภสัชกรรมสูงกว่าแหล่งน�้ ำในประเทศเหล่านี้ ซึ่งแปรผันตามปริมาณการบริโภคผลิตภัณฑ์เภสัชกรรม สารตกค้างผลิตภัณฑ์เภสัชกรรมเหล่านี้ สามารถสะสมในโซ่อาหาร เกิดผลประทบต่อระบบนิเวศและสุขภาพของประชาชนในระยะยาว รวมทั้ง ท� ำให้เชื้อโรคบางชนิดดื้อยา เทคโนโลยีปัจจุบันที่ใช้บ� ำบัดน�้ ำเสียจากชุมชน สถานพยาบาล และ โรงงานอุตสาหกรรมไม่สามารถย่อยสลายหรือท� ำลายสารตกค้างเภสัชกรรมเหล่านี้ได้ทั้งหมด จากปัญหาดังกล่าว จึงควรมีการส� ำรวจเฝ้าระวังคุณภาพแหล่งน�้ ำผิวดินและใต้ดินอย่างสม�่ ำเสมอ รวมทั้งรณรงค์ให้เกิดความร่วมมือจากภาครัฐและเอกชน เพื่อลดการปนเปื้อนของแหล่งน�้ ำ จากสารตกค้างเภสัชกรรมคนและสัตว์ ผลการวิจัยเบื้องต้นพบว่า ระบบบ� ำบัดน�้ ำเสียธรรมชาติ ที่ประกอบด้วยต้นหญ้าแฝกมีประสิทธิภาพย่อยสลายสารตกค้างเภสัชกรรมได้ดี ค� ำส� ำคัญ : สารตกค้าง, ผลิตภัณฑ์เภสัชกรรม, ผลิตภัณฑ์ดูแลสุขภาพ, การปนเปื้อนแหล่งน�้ ำ ในประเทศไทย