วารสารปี-40-ฉบับที่-4-resize

วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๐ ฉบับที่ ๔ ต.ค.-ธ.ค. ๒๕๕๘ บทคัดย่อ การให้ความช่วยเหลือผู้ลี้ภัยที่ประสบภัยในทะเลเป็นหน้าที่ตามกฎหมายระหว่างประเทศ ทั้งกฎหมายในรูปสนธิสัญญาและกฎหมายจารีตประเพณีระหว่างประเทศ ซึ่งก� ำหนดหน้าที่ให้นายธง รัฐเจ้าของสัญชาติเรือ และรัฐชายฝั่งต้องให้ความช่วยเหลือและประสานงานกันเพื่อค้นหา ช่วยชีวิต และน� ำผู้ประสบภัยไปส่งยังสถานที่ปลอดภัย โดยไม่ค� ำนึงถึงสัญชาติ สถานะ และสถานการณ์ที่พบ ผู้ประสบภัย แต่ปัญหาที่เกิดขึ้นในทางปฏิบัติมีสาเหตุจากความไม่ชัดเจนของกฎเกณฑ์และ ความไม่สมบูรณ์ของกฎเกณฑ์ ท� ำให้รัฐอาจปฏิเสธที่จะรับผู้ประสบภัยขึ้นฝั่งและไม่อนุญาตให้ตั้งรกราก ในดินแดนของตนได้ ดังนั้น ที่ผ่านมาจึงมีแนวทางในการแก้ไขปัญหาโดยการกระจายภาระ ความรับผิดชอบไประหว่างรัฐต่าง ๆ อย่างไรก็ตาม การแก้ไขปัญหานี้ให้ประสบความส� ำเร็จต้องอาศัย ความร่วมมือจากรัฐต่าง ๆ ร่วมกัน โดยเฉพาะรัฐต้นทางและรัฐปลายทาง รวมถึงรัฐที่สามและ องค์การระหว่างประเทศองค์การต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง เนื่องจากปัญหาในเรื่องนี้มีลักษณะระหว่างประเทศ จึงมิอาจปล่อยให้อยู่ในความรับผิดชอบของรัฐที่ให้ความช่วยเหลือด้วยเหตุผลทางมนุษยธรรม ที่ต้องแบกรับภาระแต่เพียงผู้เดียว ค� ำส� ำคัญ : ผู้ลี้ภัย, ภัยในทะเล, กฎหมายระหว่างประเทศ การช่วยเหลือผู้แสวงหาที่ลี้ภัยซึ่งประสบภัยในทะเล จตุรนต์ ถิระวัฒน์ ภาคีสมาชิก ส� ำนักธรรมศาสตร์และการเมือง ราชบัณฑิตยสภา บทน� ำ ความส� ำคัญและสภาพปัญหา ทะเลเป็นเส้นทางหนึ่งซึ่งผู้หนีภัยคุกคามใช้ในการแสวงหาที่ลี้ภัยมาช้านานแล้ว แต่การอพยพของ ผู้แสวงหาที่ลี้ภัยโดยกลุ่มบุคคลจ� ำนวนมากทวีความรุนแรงขึ้นตั้งแต่ พ.ศ. ๒๕๑๓ ซึ่งเป็นผลจากสงครามเวียดนาม และการลี้ภัยได้ขยายไปตามภูมิภาคต่าง ๆ ของโลกที่มีความขัดแย้งทางการเมืองอย่างรุนแรง ทั้งในทวีปอเมริกา เอเชีย มหาสมุทรแปซิฟิก อ่าวเอเดน ทะเลเมดิเตอร์เรเนียน และแอฟริกาใต้ แต่การที่เรือโดยสารที่ใช้ในการเดินทาง มักขาดความเหมาะสมในการเดินเรือเพราะไม่สมบูรณ์และขาดอุปกรณ์ที่จ� ำเป็นและได้มาตรฐานการเดินเรือ อีกทั้งมักต้องบรรทุกผู้โดยสารเกินความจุและการเลือกใช้เส้นทางที่ไม่ปลอดภัย 1 ท� ำให้ผู้แสวงหาที่ลี้ภัย เสี่ยงต่อการประสบภัยอันน� ำไปสู่การบาดเจ็บและเสียชีวิตจากการที่เรือพลิกคว�่ ำ เพลิงไหม้หรือเรือโดนกัน 1 UNHCR, “Background Paper”, (Regional Roundtable on Irregular Migration by Sea in the Asia-Pacific Region, Jakarta, Indonesia, March, 18-20, 2013)