วารสารราชบัณฑิตยสภาปี-43-ฉบับ-1

วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๓ ฉบับที่ ๑ ม.ค.-เม.ย. ๖๑ ๓๒ หมื่นขุนถ้วนหน้าส่า หัวเมือง ก็ดี อย่าใคร่อย่าคิดเคือง สวาทไหม้ สมภารส่งสองเรือง สองรุ่ง มานา สองราชควรท้าวไท้ ธิราชผู้มีบุญ ฯ (http://vajirayana.org/ ล ิลิตพระลอ ) เนื้อหาตัวบทขับกล่าวถึงความงามล้าเลิศของสองราชธิดาเมืองสรอง และกล่าวว่านาง ควรคู่แก่กษัตริย์ผู้ทรงบุญบารมีเท่านั้น ผู้อื่นอย่าได้หมายปอง การสื่อสารผ่านสื่อบทขับซอนี้เป็น การสื่อสารความนัย ดังที่นางรื่นนางโรยกล่าวว่า “ จักสื่อสารถึงไท้ หากรู้เป็นกล ” ผู้ส่งสารกาหนด ตัวผู้รับสารอย่างเจาะจงว่าคือพระลอ โดยอาศัยการขับซอยอโฉมพระลอเป็นจุดเชื่อมโยง กล่าวคือ มีการขับซอยอโฉมพระลอและสรรเสริญพระลอในฐานะกษัตริย์ผู้ทรงบุญ ต่อมาก็มีการขับซอยอ โฉมพระเพื่อนพระแพงและกล่าวว่านางทั้งสองคู่ควรกับกษัตริย์ผู้ทรงบุญ การขับซอยอโฉมพระ เพื่อนพระแพงนี้จึงเท่ากับการสื่อสารตอบ พระลอซึ่งน่าจะตระหนักถึงความเป็น “ธิราชผู้มีบุญ” ของตนอยู่ ณ เวลานั้นย่อมจะพอเข้าใจความหมายตามเจตนาของการขับซอที่บอกให้ทราบว่าตน กาลังเป็นที่สนใจของราชธิดาเมืองสรอง การส่งสารสัมฤทธิ์ผลเนื่องจากผู้รับสารเข้าใจตัวสารได้โดย อาศัยบริบทสถานการณ์ การขับซอยอโฉมพระเพื่อนพระแพงจึงนับเป็นสื่อในการสื่อสารความนัย แตกต่างจากการบทขับซอยอโฉมพระลอซึ่งเกิดจากแรงบันดาลใจในการบอกเล่าข้อมูลและความ ประทับใจอย่างตรงไปตรงมาโดยมิได้มีนัยอื่นแฝงอยู่ ในเรื่อง กากีกลอนสุภาพ ของเจ้าพระยาพระคลัง (หน) เมื่อนางกากีถูกลักพาตัว คนธรรพ์ วัลลภของท้าวพรหมทัตชื่อนาฏกุเวรสงสัยพฤติการณ์ของพญาครุฑจึงลอบติดตามไป ได้พบนางและ กลับมาทูลท้าวพรหมทัต การสื่อสารความนัยปรากฏตอนที่คนธรรพ์ขับร้องบรรเลงเพลงพิณขณะพญา ครุฑในร่างแปลงเป็นมานพกลับมาเล่นสกากับท้าวพรหมทัตอีก บทขับมีความว่า โอ้พระพายชายกลิ่นมารัญจวน หอมหวนนาสาเหมือนกากี รื่นรื่นชื่นจิตพี่จาได้ เหมือนเมื่อไปร่วมภิรมย์ประสมศรี ในสถานพิมานสิมพลี กลิ่นยังซาบทรวงพี่ทังวรกาย นิจจาเอ๋ยจากเชยมาเจ็ดวัน กลิ่นสุคันธรสรื่นก็เหือดหาย ฤๅว่าใครแนบน้องประคองกาย กลิ่นสายสวาทซาบอุรามา ฯ ...ฯลฯ... โอ้ว่าแก้วกานดาพะงางาม ยามนีเจ้าจะนิ่งอนาถองค์ ถ้าพี่อยู่จะได้ชูประคองชื่น สาราญรื่นร่วมมิตรพิศวง เสียดายจากพรากเนือนวลผจง คิดจะใคร่คืนคงยังสิมพลี ฯ (http://vajirayana.org/ ว รรณคดีเจ้ำพระยำพระคลัง (หน) /กำกีกลอนสุภำพ )