วารสารราชบัณฑิตยสภาปี-43-ฉบับ-1

วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๓ ฉบับที่ ๑ ม.ค.-เม.ย. ๖๑ ๒๓ พิธีศานติ พิธีศานติที่กล่าวถึงในมัตสยปุราณ ซึ่งกล่าวโดยวราหมิหิระและคนอื่น ๆ มี ๑๙ พิธี (Kane 1962: 746-747) คือ ๑. อภยศานฺติ เป็นพิธีที่พระเจ้าแผ่นดินประกอบพิธีเมื่อข้าศึกมาประชิดเมือง หรือเมื่อ พระเจ้าแผ่นดินประสงค์จะชนะศัตรู ๒. เสามฺยศานฺติ ประกอบพิธีเมื่อคนป่วยเป็นวัณโรคหรืออ่อนแอเนื่องจากได้รับ บาดเจ็บ หรือเมื่อต้องการจะประกอบยัชญพิธี ๓. ไวษฺณวีศานฺติ ประกอบพิธีเมื่อมีแผ่นดินไหว เกิดภาวะข้าวยากหมากแพง มีฝนมาก เกินไป ฝนแล้ง มีตั๊กแตนมาทาลายพืชผล มีโจรผู้ร้ายชุกชุม ๔. เราทฺรีศานฺติ ประกอบพิธีเมื่อมีโรคระบาดในคนและสัตว์ เมื่อผีปรากฏให้เห็น เมื่อ จะมีพิธีราชาภิเษก เมื่อกลัวว่าจะมีข้าศึกมาประชิดเมือง ๕. พฺรหฺมีศานฺติ ประกอบพิธีเมื่อการศึกษาพระเวทจะถูกทาลาย หรือเมื่อมีคนที่นับถือ ลัทธิไม่เชื่อว่ามีพระเจ้ามีอานาจ ๖. วายวีศานฺติ ประกอบพิธีเมื่อมีลมพัดรุนแรงติดต่อกันมากกว่า ๓ วัน และนาเชื้อโรค มาแพร่กระจาย ๗. วารุณีศานฺติ ประกอบพิธีเมื่อกลัวว่าฝนจะแล้ง หรือเมื่อมีฝนที่ผิดปรกติตก เช่น ฝน ตกเป็นเลือด ๘. ภารฺควีศานฺติ ประกอบพิธีเมื่อเกิดการกล่าวหาอย่างไม่เป็นความจริง ๙. ปฺราชาปตฺยาศานฺติ ประกอบพิธีเมื่อมีการเกิดแบบผิดปรกติเกิดขึ้น ๑๐. ตฺวาษฺฏรีศานฺติ ประกอบพิธีเมื่อเครื่องไม้เครื่องมือเกิดผิดปรกติขึ้น ๑๑. เกามารีศานฺติ ประกอบพิธีเพื่อประโยชน์แก่เด็ก ๆ ๑๒. อาคฺเนยีศานฺติ ประกอบพิธีเมื่อมีปรากฏการณ์ผิดปรกติที่เป็นลางไม่ดี ๑๓. คานฺธรวีศานฺติ ประกอบพิธีเมื่อมีคนไม่เชื่อฟังคาสั่ง หรือเมื่อภรรยาหรือคนใช้ตาย หรือเมื่อต้องการทาศานติเพื่อม้า ๑๔. อางฺคีรสีศานฺติ ประกอบพิธีเมื่อช้างเจ็บป่วย ๑๕. ไนนรฺฤตีศานฺติ ประกอบพิธีเมื่อมีอันตรายเกิดจากพวกเปรต ๑๖. ยามฺยาศานฺติ ประกอบพิธีเมื่อกลัวว่าจะเกิดอุบัติเหตุทาให้คนตาย หรือเมื่อฝันร้าย ๑๗. เกาเพรีศานฺติ ประกอบพิธีเมื่อทรัพย์สินหาย ๑๘. ปารฺถิวีศานฺติ ประกอบพิธีเมื่อต้นไม้เสียหายเนื่องจากภาวะไม่ปรกติ ๑๙. ไอนฺทฺรีศานฺติ ประกอบพิธีเมื่อลางไม่ดีเกิดขึ้นในกลุ่มดาวนักษัตร เชฺยษฐา หรือ อนุราธา