วารสารราชบัณฑิตยสภาปี-43-ฉบับ-1

วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๓ ฉบับที่ ๑ ม.ค.-เม.ย. ๖๑ ๑๙ Śā nti is also prescribed to appease the planet that causes the trouble. The Thai text entitled Adhithaiphothibat must have been related to the Brahmanic and Hindu texts as the central idea of belief is similar. Keywords : Utp ā ta, Adbhuta, Nimitta, Śā nti, Adhithaiphothibat. บทนา คาว่า อุตปาตะ เป็นคานามมาจากภาษาสันสกฤตว่า อุตฺปาต ซึ่งประกอบไปด้วย อุทฺ (อุปสรรค) + ปตฺ (ธาตุ) ความหมายที่ใช้ในบทความนี้ คือ สิ่งที่เกิดขึ้นอย่างฉับพลันและปรากฏการณ์ ที่เป็นลางบอกเหตุทั้งดีและไม่ดี มี ๓ ประการคือ ๑) ทิวยะ (ทิวฺย – เกี่ยวข้องกับท้องฟ้าเหนือชั้น บรรยากาศ) เช่น เกิดสุริย-คราส จันทรคราสในเวลาที่ไม่น่าจะเกิด ๒) อานตรีกษยะ (อานฺตรีกฺษฺย – เกี่ยวข้องกับท้องฟ้าชั้นบรรยากาศ) เช่น ลูกอุกกาบาตตก เกิดพายุหมุน ๓) เภามะ (เกี่ยวข้องกับพิ้น ดิน) เช่น แผ่นดินไหว (Raja Radhakantadeva, 1967: 267) คาว่า อุตปาตะ น่าจะตรงกับคาว่า อุบาทว์ ใน พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔ ซึ่งแปลว่า อัปรีย์ จัญไร ไม่เป็นมงคล และให้ที่มาของคา เป็น ภาษาสันสกฤต ว่า อุปทฺรว และเป็นภาษาบาลีว่า อุปทฺทว (ราชบัณฑิตยสถาน, ๒๕๕๖ : ๑,๔๒๕) Raja Radhakantadeva (1967:258) ให้ความหมายหนึ่งของคาว่า อุปทฺรว ว่าหมายถึง อุตฺปาต ตามตัวอักษร คาว่า อุปทฺรว แปลว่า การรีบเข้าไปหา ใช้ในความหมายว่า อุบัติเหตุ การ ได้รับความทุกข์ การบีบคั้น (T.W. Davids Rhys and William Stede, 1972: 142; Childers, 1909: 525) อุตปาตะทางด้านร้ายและด้านดี กาเน (Kane) (1962: 743-744) ให้ตัวอย่าง อุตปาตะ และ อัทภุตะ ทั้งด้านร้ายและ ด้านดีจากที่มาต่าง ๆ ซึ่งผู้เขียนขอสรุปดังนี้ อุตปาตะทางด้านร้ายที่สาคัญได้แก่ ฝันร้าย พายุหมุนหรือเฮอริเคน อุกกาบาตตก สุนัข จิ้งจอกตัวเมียหอนด้านทิศใต้ พายุแห้งแล้งที่พัดทรายมาด้วย แผ่นดินไหว เกิดสุริยคราสในเวลาที่ ไม่น่าจะเกิด ฟ้าผ่าทั้ง ๆ ที่ไม่มีเมฆ สัตว์กินเนื้อ เช่น แร้ง กา จับอยู่ที่อาคารศาสนสถาน บน กาแพงป้อมปราการ ไฟลุกขึ้นมาเอง ธงฉีกขาด พระจันทร์และพระอาทิตย์ทรงกลด แม่น้าไหลเป็น เลือด ฝนตกโดยไม่มีเมฆ ฝนตกเป็นเลือดหรือโคลน ฝูงช้างร้อง ท้องฟ้ามืด ม้าน้าตาไหล ฟ้าคาราม ทั้ง ๆ ที่ไม่มีเมฆ แม่น้าไหลย้อนกลับ แขนซ้ายและตาข้างซ้ายของผู้ชายเขม่น กบร้อง ทะเลบ้า รูป เคารพสั่น เต้นรา หัวเราะและร้องให้ พระอาทิตย์ซีด กวาง นก เช่น นกพิราบ นกสาลิกา หันหน้า มองดูดวงอาทิตย์และร้องไห้ คนหัวขาดปรากฏใกล้ดวงอาทิตย์ วัวออกลูกเป็นลา หนูออกลูกเป็น พังพอน ส่วนปรากฏการณ์ในทางดี เช่น ท้องฟ้าแจ่มใสปราศจากเมฆ ลมพัดเย็นสบายไม่มีฝุ่นฟุ้ง